|
1 - ابنيه تاريخی قم ، ابوالقاسم بدر. بی نا 1348، 121 ص.
2 - اخبار قم ، علی بن حسين بن محمد بن عامر. بينا، تاريخ تأليف 328 ه¨.
3 - الاربعين فی فضائل قم و القميين ، شيخ حسين بن ملا محمد حسن بن محمدرضا بن مولی تقی قمی، متخلص به مفلس و معروف به«اردشيره». عربی و ده برگ است.
4 - البوارق فی فضيلة قم ، محمد مهدی حسينی قمی بن علی تقی . نسخه ای از آن که توسط آقای علی اکبر فيض در سال 1289 نوشته شده، در کتابخانه مسجد سپه سالار به شماره 1852 موجود می باشد. و موضوع آن احاديث مربوط به فضيلت قم و برگرفته از دائرة المعارف بحار الانوار است.
5 - المنتخب من تاريخ قم ، حسين بن احمد حسنی نجفی البراتی ، مسند فاطمه معصومه (س) .سيد علی رضا کباری. قم: انتشارات زائر، 1375 ش، قطع رقعی، 108.
6 - از قم تا دريا ، علی اکبر مشير سليمی. چاپ نشده است.
7 - اشعريان قم ، محمد علی معلم حبيب آبادی ، مقدمه، تحقيق و تعليق: ناصر باقری بيدهندی. در ميراث اسلامی، ش 7 چاپ شده است.
8 - انجم فروزان ، ميرزا عباس بن ميرزا محمد بن ميرزا علی اکبر فيض. بی نا، قم، 1322. در تاريخ قم و تاريخچه آستانه حضرت فاطمه معصومه 3 و جلد دوم آن «بدر فروزان» است که درتاريخ مشهد مقدس رضوی است.
9 - انوار المشعشين فی بيان شرافة قم و قميين ، محمد علی ارجستانی کچويی. بی نا، قم، 1333. اين کتاب در سه جلد است که جلد اول آن به طبع رسيده و جلد سوم آن که در حالات محدثين است ناياب است.
10 - باب الجنّة، [قم]. بی نا، 1348. در احاديث فضيلت قم و زيارت حضرت معصومه 3 و در آخر قصيده «شرفنامه» - در مدح قم - ذکرشده است.
11 - برگی در تاريخ قم ، سيد اشرف الدين کيايی نژاد. چاپ نشده است. نويسنده محترم برای اين جانب نوشته که در اين اثر درباره اعقاب «موسی مبرقع» و نکاتی درباره قم وامامزادگان و مشايخ نگاشته است و اطلاعاتی که در قريه رهق کاشان و از مزارات آنجا به دست آورده ضبطکرده است. اين اثر خطی است و در قريه سوهان طالقان نزد نويسنده است.
12 - بزرگان پاکان ، (در شرح حال و معرفی بزرگان مدفون ارض پاک قم). عبدالحسين جواهر کلام (جواهری). خطی است. در اين کتاب ابتدا شرح حال حضرت معصومه 3 (کريمه اهل بيت) و پس از آن معرفی و شرح حال ساير امام زادگان و بقاع متبرکه شهر قم آمده است. شرح حال دانشمندان، فقيهان، محدثان و نويسندگان و...از کريمه اهل بيت تا امروز که در شهر قم مدفونند ذکر شده است. اين کتاب هم چنين مشتمل بر شرح حالرجال و بزرگان دو قرن 13 و 14 و نيز اوايل قرن 5 ميباشد.
نويسنده در اثر ارزشمند خود از گردآوری عکس ها و اسناد و مدارک غفلت نکرده و صدها عکس و سنددر اين اثر ارايه داده، اميد است اين اثر به زودی از چاپ بيرون آيد.
13 - بشارة المؤمنين فی تاريخ قم و القميين ، حاج شيخ قوام اسلامی جاسبی، فرزند حسين. بی نا، بيتا.
اين کتاب دارای سه بخش است:
1 - چهل روايت از خاندان عصمت و طهارت پيرامون زمين و اهالی محترم قم،
2 - پانزده کرامت از کرامات حضرت فاطمه معصومه 3،
3 - ذکر اسامی و احوالات شش صد نفر از رجال و محدثان و دانشمندان گذشته قم.
تاريخ اتمام کتاب: 18 ذيحجه 1394، مطابق با 11 دی ماه 1353.
14 - تاريخچه روزنامه نگاری در قم ، احمد رحيمی کاشانی (م 1415 ه¨. ق).
15 - تاريخ دار الايمان قم ، محمد تقی بيک ارباب، بی نا، قم، 1353. اين کتاب به درخواست ميرزا سيد مهدی مؤتمن السطان، حکمران قم، برای «مرآت البلدان فی احوال بلادايران» تأليف شده است.
نسخه عکسی آن در کتابخانه آيت اللّه مرعشی نجفی (ره)وجود دارد (فهرست نسخه های عکسی، ج403.1-404).
و نيز بنگريد: فرهنگ کتاب های فارسی از قرن چهارم تا 1300 ه¨.ش، ج 523.2.
16 - تاريخ و جغرافيای قم ، غلام حسين، فرزند مهدی خان بن علی خان زند، ملقب به افضل الملک اديب کرمانی. انتشارات وحيد، 1396 ق.
شرح مسافرت و گردش و پژوهش های تاريخی و جغرافيايی اين نويسنده سياست پيشه دوره قاجاريه است.
فهرست برخی از مطالب کتاب:
وسايل سفر در آن روزگار، کرايه رفت و آمد، اجرت حمل و نقل، کاروانسراها، مهمانخانه ها، نگهبانان،راهداران، سرايداران، شيوه مسافرت، لباس، خوراک و پوشاک، آستانه حضرت معصومه 3 و بيوتات تابعه، باغ ها، امامزادگان، علمای شيعی، قدمت تاريخی، رودخانه ها، آب و هوا، علويان، تشيع مردم ازنخستين روزهای ورود ايشان به دين اسلام، مساجد، ايلات، شاعران، واليان (در دوره قاجار) و روستاها وآبادی ها، مزارع و کوهستان های پيرامون شهر.
17 - تاريخ قم ، ميرزا علی اکبر فيض (1245-1312) . اين کتاب که در عصر قاجاريه نوشته شده (سنه 1303)، پانزده باب دارد و از مهم ترين آثار نويسنده ياد شده است. نسخه ای از آن به شماره 145 در کتابخانه آيت اللّه مرعشی نجفی نگاهداری می شود.
18 - تاريخ قم ، حسن بن محمد قمی، ترجمه حسن بن علی بن حسن بن عبد الملک قمی. تهران، 1313 ش، به اهتمام جلال الدين طهرانی.
اين ترجمه در سال 85 و 806 انجام پذيرفته است.
مؤلف دانشمند، کتاب خويش را در سال 378 ق به تشويق صاحب بن عباد در روزگار فخر الدوله ديلمی به زبان تازی نوشته و در آغاز شامل بيست باب بوده، ليکن بيشتر از پنج باب آن به جای نمانده است.
نسخه عکسی اين کتاب در کتابخانه آيت اللّه العظمی مرعشی نجفی (ره) جود دارد (نک: فهرست عکسی،ج 400.1 - 402 جلد اول در دو قسمت: 100+120 برگ.
19 - تاريخ قم ، محمد حسن ناصر الشريعه. قم، دار العلم، 1345، 112 صفحه . اين کتاب را مؤلف در سال 1324 شمسی منتشر کرده و بعدها بنا به درخواست مؤلف فقيد، آقای عليدوانی آن را حک و اصلاح و با مقدمه مفصل و پاروقيها و اضافات تجديد چاپ کرده و تاکنون بارها چاپشده و گفته ميشود که اين کتاب جامعترين تاريخ قم از آغاز تا نيم قرن گذشته است. بخش علما و محدثانقم در اين کتاب مهم ترين مبحث آن است که در اين بخش تقريباً کليه دانشمندان بزرگ قم از قديم ترين زمان ها تا سال 1342 شمسی به اجمال شناسانده شده اند. نام اصلی اين اثر ارجمند «مختار البلاد» بوده استکه در رديف «ميم» باز از آن سخن خواهيم گفت.
20 - تاريخچه قم و زندگينامه حضرت معصومه 3 ، محمد محمّدی اشتهاردی. مرکز انتشارات دار النشر قم، 96 صفحه، جيبی.
مطالب اين کتاب در چهار موضوع ذيل خلاصه ميشود:
1 - تاريخچه قم - قبل از اسلام و بعد از آن.
2 - نگاهی به زندگی حضرت معصومه 3 و ورود آن حضرت به قم و مطالبی پيرامون زندگی حضرتمعصومه 3.
3 - مسجد جمکران و نظری به قم به عنوان يکی از پايگاه های بزرگ حکومت امام زمان (عج) پس ازظهور.
4 - حوزه علميه قم و آثار تابناک آن.
21 - تاريخ قم ، علی بن حسين بن محمد بن عامر اشعری قمی . در ذکر اشعريان مقيم قم. صاحب تاريخ قم از آن ياد کرده و گفته است که در سنه 328 ه¨ نسخه مؤلف درزير آوار تلف شد. الذريعه 279.3، ترجمه تاريخ قم، 12. از اين مؤلف «اخبار قم» در حرف الف معرفی گرديد.
22 - تاريخ مذهبی قم ، علی اصغر فقيهی. قم، انتشارات اسماعيليان، 1350، 396 صفحه، مصوّر، وزيری.
در مقدمه کتاب آمده است: «کتاب حاضر بخشی از تاريخ جامع قم است که نويسنده چند سالی است درصدد تهيه آن می باشد. در اين بخش کوشش شده است، وضع مذهبی شهر قم از هنگام فتح آن به دست مسلمانان، تا زمان حاضر يا نزديک به زمان حاضر، از جهات مختلف مورد بررسی قرار گيرد و سابقه تاريخی هر موضوعی که از جهتی جنبه مذهبی دارد، تا آن جا که ممکن است به دست داده شود.
تمام مطالب کتاب مستند به مدارک قابل اعتماد يا از اطلاعات شخص مؤلف و احياناً از زبان افراد موثق می باشد.
سند هر مطلب در ذيل صفحه مربوط، قيد شده و فهرستی از مدارک مورد استناد، همچنين فهرست های گوناگون در آخر کتاب آمده است و نيز تصاويری مربوط به موضوع های مختلفی که مورد سخن قرار گرفته، در محل های مناسب، ضميمه گرديده است.
23 - تاريخ تکايا و عزاداری قم ، با گزيده ای از سروده های شاعران قمی و تصاوير تاريخی. مهدی عباسی فرزند موسی زنجانی، چاپ اول قم، نويسنده، 1371. 374 ص، وزيری.
اين کتاب شامل مباحثی در عزاداری در خانه ها، شبيه خوانی، نوحه خوانی و روضه خوانی، مردم وسخنوری ها، سنگ آب خانه ها، تاريخ تکايا و هيئات قديمی و بيوگرافی مختصری از سرپرستان وابسته به آن ها، تأمين مخارج تکايا، تاريخ دسته های عزاداری، ممنوعيت عزاداری در دهه 1320 شمسی، زيارترفتن و زندگی نامه شعرای مرثيه گوی قم همراه با برگزيدهای از اشعار آنان درباره عزاداری حضرت سيدالشهدا 7 می باشد.
24 - تاريخ سير پليس در قم ، سرهنگ شجاع جوادی.
قم، 1355، کتابفروشی علامه، 136 ص، وزيری.
در اين کتاب علاوه بر تاريخچه تأسيس و تداوم شهربانی در قم.
از پل های قديم، برج و بارو، بقاع متبرکه، نمايندگان قم، محلات و معابر مهم، ميادين و چهار راه، کوچه و خيابان ها، اماکن عمومی، کارخانه و کارگاه، فرهنگ قم، مدارس قديمی، مدارس جديد و کتابخانه ها،فاميل ها و طوايف قم، دورنمای قديم قم و... بحث شده است.
25 - تاريخ باستانی و کشتی پهلوانی قم ، مهدی عباسی. قم، انتشارات ملت، تيرماه 1367.
26 - تاريخ مشاهد و قبور واقعه در بلده قم ، افضل الملک. چاپ تهران بی تا، 72 صفحه.
27 - تحفة الفاطميين فی احوال قم و القميين ، شيخ محمد حسين مفلس قمی، فرزند ملا محمد حسن عارفی (معروف به «اردشيره» 1305 - 1367)
تاريخ تأليف: 1352، 2 جلد. در اوّل کتاب «انجم فروزان» آمده که اين اثر مأخوذ است از تاريخ قم ميرزا علی اکبر فيض که در سال 1303 نوشته شده است.
مرحوم ملاعلی واعظ خيابانی در کتاب «علماء معاصرين» ص 130، مطالبی از اين کتاب نقل کرده است.
جلد اول کتاب پانزده باب و يک خاتم و جلد دوم، دو مقصد و يک خاتمه دارد: فهرست تفصيلی مطالب کتاب در ماهنامه کوثر، سال اول، شماره پنجم ص 50 به قلم آقای صدرايی آمده است.
28 - تحفة الفاطمیة الموسویة فی ذکر اخبار بلدة قم ، شيخ محمد علی بن حسين ارجستانی کچويی. اين اثر از مآخذ «وسيله المعصومیة» می باشد. وی اثر ديگری درباره قم به نام «انوار المشعشعين فی اخبارقم و القميين» در سه مجلد نگاشته است. نسخه اصل آن در 415 برگ رحلی در دست دکتر سيد محمود مرعشی است.
29 - تذکره سخنوران قم ، محمد علی مجاهدی (پروانه). چاپ اول، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، 1370.
در بخش اول اين تذکره با نام و آثار و شرح احوال يک صد و ده نفر از شعرای قمی آشنا می شويم که معدودی از آن ها در عصر قاجار و مابقی در دوره زنديه، افشاريه و صفويه
می زيسته اند.
در بخش دوم که در دست چاپ است، با ساير شعرای اين شهر آشنا خواهيم شد که اکثر آن ها از متأخران ومعاصران خواهند بود.
30 - تذکره مشايخ قم ، نور الدين علی بن حيدر علی منعل قمی، به کوشش مدرسی طباطبايی. قم، 1353، 101 ص.
در شرح حال عدهای از علما و بزرگان قم. مؤلف، اسامی اين دانشمندان را از کتب رجالی شيعه مانند«رجال شيخ طوسی و فهرست او، رجال کشی، رجال نجاشی، فهرست منتجب الدين، خلاصة الاقوالعلامه، رجال ابی داود »استخراج نموده و با اضافاتی کوتاه در احوال آنان، به ترتيب حروف تهجی مترتب نموده و در رمضان 978 ه¨ آن را در قم به پايان برده است.
31 - تذکره شعرای معاصرين دارالايمان قم ، علی اکبر فيض، فرزند ميرزا محمد بن علی اکبر خوانساری. ابتدا در سال 1277 تأليف و سپس اصلاحاتی توسط مؤلف در آن صورت گرفته است. نسخه ای از آن به شماره 145 در کتابخانه عمومی حضرت آيت اللّه مرعشی نجفی در قم نگاهداريميشود.
32 - تربت پاکان ، سيد حسين مدرسی طباطبايی. 2 ج، چاپخانه مهر، 1355.
در آثار و بناهای قديم محدوده کنونی دار المؤمنين قم. سبک معرفی، تفصيلی است ليکن کوشش نويسنده بر اين بوده که عبارات را تا آن جا که به افاده مقصود زيان نرساند فشرده تر و کوتاهتر بياورد و در اين کتاب تنها به معرفی آثار دوره اسلامی پرداخته و از بناهای دوره پيش از اسلام مانند آتشکده ها و پرستشگاه ها ونقوش کوه ها و تپه ها و اتلال و ميل های ميان راه ها و آثار بازمانده آبادی های قديم اين منطقه و غارها و بناهايی هم چون قلعه گبری و کاروانسرا سنگی و... بحثی نکرده است.
جلد اول اين کتاب ويژه آستان مقدس قم و دارای سه بخش است که بخش نخست آن مربوط به تاريخ آستانه و همراه کتاب شناسی آن و بخش دوم معرفی بناها و تزيينات، و بخش سوم اسناد و احکام مربوط بدان است.
جلد دوم دارای يک پيش گفتار و دو بخش و يک خاتمه است. در بخش اول بناهای قديم شهر قم مطالعه وبررسی شده و در بخش دوم به بناهای قديم در روستاها و بلوکات قم پرداخته شده است.
33 - تفصيل وقايع قحطی سال 1288 قم ، علی اکبر فيض. تاريخ تأليف 1289 در 35 برگ. نسخه منحصر به فرد آن در کتابخانه آيت اللّه العظمی مرعشی نجفی در قم موجود
می باشد.
34 - تفصيل و حالات املاک و مستغلات و قنوات و بلوکات دارالايمان قم
35 - تنزيه القميين من المطاعن ، شيخ ابوالحسن بن محمد طاهر فتونی نباطی عاملی اصفهانی معروف به شريف (م 1138).
قم، چاپ سربی، 1328. 1105 ص، رقعی.
در يک مقدمه و دو فصل و يک خاتمه در 1105 تنظيم شده است.
اين کتاب در وصف خلقيات اکثر قميين و اثبات برائت ايشان از عقايد فاسده مجبّره و مشبهه و غيره درپاسخ سيد ابو القاسم علی بن حسين موسوی ملقب به علم الهدی نگاشته شده است.
36 - جغرافيای شهرستان قم. با نقشه شهر قم و نقشه شهرستان قم ، حسين کريمان. بی نا - ]قم[ - 1338.
نقشه قم در خرداد ماه 1338 برای اوّلين بار توسط وی تهيه شده است. گرچه اين نقشه مربوط به 35 سال پيش است و الآن تغييرات زيادی کرده است، ولی تهیّه کننده آن با زحمت فراوان کوچه ها را با متر و با قدم اندازه گرفته و زوايا را محاسبه نموده و به نقشه منتقل ساخته است.
37 - جنگل مولی ، سيد احمد زنجانی. سفرنامه قم است که در 1335 ه¨.ق در عهد سلطنت احمد شاه قاجار نوشته شده است.
38 - چکامه شرح مسافرت حضرت معصومه 3 از مدينه به قم ، عباس خان افشار، متخلص به پريشان. 23 صفحه رقعی، در کتابخانه آستانه مقدسه حضرت معصومه (س) نگاهداری می شود.
39 - حضرت معصومه و شهر قم ، محمد حکيمی. معاونت فرهنگی آستان قدس، 1365، 135 صفحه. اين کتابچه در سه بخش تدوين شده است:
حضور اسلام در ايران و زمينه های اسلام گرايی ايرانيان و پايداری و فداکاری آنان برای آيين، هجرت حضرت معصومه 3 به ايران و زمينه ها و آثار آن، شهر قم و سيمای مادی و معنوی آن و بررسی کوتاه معيارهای لازم برای دگرگونی در نظام ظاهری و باطنی اين شهر.
40 - حيات حضرت معصومه قم و مختصر تاريخ قم ، دکتر سيد حيدر مهدی. مکتبه طوسی، قدم گاه حيدر آباد، 96 صفحه به زبان اردو.
خلاصة البلدان
صفی الدين محمد بن محمد هاشم حسينی رضوی قمی، (مآخذ تحقيق درباره قم، 3) به اهتمام حسين مدرس طباطبايی، قم، چاپخانه حکمت.
باب اول: در ذکر کعبه معظمه
باب دوم: در ذکر مدينه مشرفه
باب سوم: در ذکر احوال کوفه
باب چهارم: در ذکر احوال دار المؤمنين قم (در هفت فصل)
فصل اول: در ذکر وجه نام نهادن اين بلده به قم
فصل دوم: در ذکر احاديث وارده در فضيلت قم و اهل آن
فصل سوم: در ذکر طالبيه (علويان) که به قم آمدند
فصل چهارم: در ذکر مشايخ کبار بلده قم
فصل پنجم: در ذکر چگونگی آمدن اعراب به قم و بنای حصار شهر.
فصل ششم: در ذکر قاعده خراج
...
اين کتاب به خواهش ملا محمّد صالح قمی در 1179تدوين شده است.
41 - ديدنی های قم The qum Attractions ، حسين آوردی. قم، نشر برگزيده، زمستان 1372، 49 صفحه، پالتويی.
42 - ديوان خراج قم ، محمد بن مجمع، عامل قم در سال های 255 ه¨. از منابع «تاريخ قم» حسن بن محمد بن حسن قمی.
43 - ديوان خراج قم ، محمد بن علی بن ابراهيم و محمد بن عيسی. [دست نوشته] از منابع «تاريخ قم» حسن بن محمد بن حسن قمی.
44 -ديوان خراج قم ، احمد بن محمد، عامل قم در سال های 282 - 285 ه¨. [دست نوشته] از منابع «تاريخ قم» حسن بن محمد بن حسن قمی.
45 - ديوان آب قم ، ابراهيم بن علی و محمد بن علی. [دست نوشته] از منابع «تاريخ قم» حسن بن محمد بن حسن قمی.
46 - ديوان آل سعد درباره مزارع اطراف قم. از منابع کتاب «تاريخ قم» حسن بن محمد بن حسن قمی.
47 - راهنمای جغرافيای تاريخی قم (مجموعه متون و اسناد)، به کوشش مدرسی طباطبايی. قم: چاپخانه حکمت، مهرماه 1335.
در جلد اول اين مطالب آمده است:
1) کتاب شناسی قم در دوره ناصری.
2) کتابچه تفصيل احوالات دار الايمان قم از محمد تقی بيک ارباب.
3) کتابچه تفصيل و حالات دار الايمان قم از ميرزا غلام حسين خان افضل الملک.
4) کتابچه تفصيل حالات و نفوس و املاک دار الايمان قم.
5) علی آباد نامه يا سفرنامه ذهابيه قم.
6) علی آباد نامه سرکار محمد کاظم خان کاشانی.
7) ابرستجان نامه.
48 - راهنمای شهر قم غلام حسين جواهری فرزند ميرزا مهدی، متخلص به وجدی. قم: 1335، 63 ص، جيبی، سربی.
49 - راهنمای سياحتی و زيارتی قم اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی قم، 1371، ش، 24 ص رنگی. پالتويی.
50 - راهنمای مراکز فرهنگی شهرستان قم مرکز مطالعات و تحقيقات اسلامی دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم (گردآوری)، زمستان 1370.
اين جزوه از چهار قسمت ذيل تشيکل شده است:
1) مراکز تحقيقاتی و فرهنگی
2) کتابخانه ها
3) مجله های منتشره
4) مراکز انتشاراتی
در هر يک از اين چهار قسمت، اين مشخصات آمده است:
قسمت اول (مراکز تحقيقاتی و فرهنگی):
نام کامل مرکز يا مؤسسه، نام مسئول، سال تأسيس، زمينه های تحقيقاتی، بخش ها و واحدهای تابعه، آدرس وتلفن.
قسمت دوم (کتابخانه ها):
نام کامل کتابخانه، نام مسئول: سال تأسيس، تعداد کل کتب، تعداد نسخ خطی موجود، نوع سازماندهی و رده بندی کتب، آدرس و تلفن.
قسمت سوم (مجله های منتشره):
نام مجله، صاحب امتياز، مدير مسئول، سردبير، نوع، زبان، آدرس و تلفن.
قسمت چهارم (مراکز انتشاراتی):
نام مسئول، سال تأسيس، نوع فعاليت، آدرس و تلفن.
51 - راهنمای قم ، حسين قاسمی نژاد (شهردار وقت قم). قم، مهر استوار قم، 1353، 152 ص.
برخی از مباحث کتاب عبارتند از: چهره قم از ديرباز تاکنون، زيارتگاه ها، امامزاده ها، مساجد و آثار تاريخی، مشاهير قم و شناسنامه شهر قم.
52 - راهنمای قم ، سيد علی اکبر برقعی.
نشريه دفتر آستانه قم؛ 1315، 171+64 صفحه، عکس، با مقدمه رشيد ياسمی. موضوع اين کتاب تاريخ قم و اماکن مقدسه آن است. اين کتاب به زبان انگليسی ترجمه شده است.
53 - رجال قم ، تايخ تأليف: رمضان 978 ق. نورالدين علی بن حيدر منعل قمی.
نويسنده اين کتاب از رجاليين قرن دهم بوده و دارای تأليفات چندی است. نسخه خطی اين کتاب درکتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است.
54 - رجال قم و بحثی در تاريخ آن ، سيد محمد مقدس زاده. تهران، بينا، 1335، 166ص.
در دو بخش کتاب تنظيم شده است، نخستين بخش آن کلياتی است در مورد قم که با استفاده از «ترجمه تاريخ قم» و «قم را بشناسيد» تهيه شده است.
دومين بخش آن گزارش احوال رجال و بزرگان گذشته و حال قم است که با بهره گيری از تاريخ قم ناصرالشريعه و آثار الحجة و... فراهم گرديده است.
نگارنده بر اين کتاب پاورقی فراوانی افزوده و آن را مصوّر کرده و انتشارات زاير آن را دست چاپ دارد.
55 - رساله رجال قم ، به نام شاه طهماسب صفوی تأليف شده است. عربی.
56 - زندگانی حضرت معصومه 3 و تاريخ قم ، سیّد مهدی صحفی قمی. قم، کتابفروشی صحفی، 1352، 129 ص، رقعی.
در اين کتاب علاوه بر گزارش از زندگانی حضرت معصومه (س)، زوايايی از تاريخ قم نيز مورد بررسی قرار گرفته است. نويسنده در تدوين اين کتاب از تأليفات حاج شيخ عباس قمی فراوان بهره برده است.ملخصی از اين کتاب در 76 صفحه و در قطع جيبی به چاپ رسيده است.
57 - رسالة فی فضل قم (در احوال و مفاخر و مناقب شهر قم) ، مير منشی (مير شرف الدين حسين قمی)، فارسی است.
در جلد دوم رياض العلماء در ذيل شرح حال حسن بن حسين قمی (حرف «ح») از آن نقل می کند.
58 - رسالة معالم قم فی التاريخ ، سيد عادل علوی.
59 - رساله فضايل قم ، حاج شيخ عباس قمی (متوفای 1359). نسخه دست نويس مؤلف، در اختيار محقق ارجمند آقای حاج سيد مهدی لاجوردی قمی است.
60 - رساله در فضايل و حالات قم (سرگذشت موسی مبرقع) ، شيخ محمد سلطان المتکلمين واعظ بن ملا اسماعيل کجوری طهرانی، فارسی.
61 - زندگانی حضرت معصومه و تاريخ قم ، Hazreti Masumenin Hayati ve kum Tarihi
گردآورنده و مترجم: فخرالدين آلتان. زبان: آذری.
موضوعات کتاب از اين قرار است:
1) مقدمه:
در اين مقدمه چند آيه و حديث درباره ولايت و محبّت اهل بيت 3 همراه با توضيحاتی ذکر گرديده وبرای دوستی اهل بيت 5 علامت شمرده شده است.
2) تاريخچه قم قبل از اسلام.
3) تاريخچه قم بعد از اسلام.
در اين قسمت توضيح داده شده است که قم چگونه فتح شده و شيعيان اشعری چگونه به قم آمدند و سبب آمدن امامزاده ها و خصوصاً حضرت معصومه 3 به قم چه بود.
4) فضايل و شرافت و اهل قم.
62 - سالنامه ذهابيه قم ، شرح مشاهدات امين السلطان صدر اعظم، در سفر رسمی خود به قم در سال 1304. نسخه خطی اين کتاب به شماره 2315 در کتابخانه مجلس شورا موجود است.
63 - سفرنامه قم ، ناصرالدين شاه قاجار، نسخه خطی آن به شماره 10429 در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.
64 - سفرنامه قم ، ميرزا غلام حسين خان افضل الملک زندی شيرازی. تهران، انتشارات وحيد، بی تا.
او در تحرير اين سفرنامه وانمود کرده که کتاب را از زبان اسداللّه ميرزا جلال السلطان فرزند محمد تقی ميرزا رکن الدوله نوشته است. اين کتاب با نام تاريخ و جغرافيای قم نسخه شماره 697 کتابخانه مجلس شورای ملی است.
65 - سفرنامه قم ، ميرزا حسين خان بهادر نظام مجيب الدوله.
متن آن در مجله راهنمای کتاب سال ششم، ش 6 و 7 ص 452 - 462 به طبع رسيده است.
66 - سفرنامه قم ، نويسنده که نامش دانسته نيست، فردی روحانی است که در سال 1323 به اتفاق جمعی به قم سفر نموده است. نسخه خطی آن در اختيار آقای سيد مهدی لاجوردی در قم است.
67 - سيمای قم: از سری «دريار ابرار» ، عبدالوحيد وفايی. سازمان تبليغات اسلامی 1372. 171 صفحه، رقعی. در اين اثر تاريخ مذهبی وحدت شيعيان در قم بيش از ساير مسايل و وقايع مدنظر نويسنده بوده است.
فصول هشت گانه کتاب از اين قرار است.
فصل اول: تاريخ پيدايش و اسامی شهر.
فصل دوم: جغرافيای قم.
فصل سوم: فرازهايی از تاريخ قم.
فصل چهارم: قم سرزمين فضيلت ها.
فصل پنجم: زندگانی حضرت معصومه 3 و اماکن متبرکه.
فصل ششم: مساجد قم.
فصل هفتم: مراکز علمی.
فصل هشتم: محدثان.
68 - عجايب البلدان ، احمد امين رازی.
69 - علی آباد نامه يا سفرنامه ذهابيه قم ، در وصف راه جديد تهران به قم و منازل ميان راه به قلم يکی از واقعه نويسان که در سفر امين السطان صدراعظم به قم (سال 1304) همراه او بوده است، اين کتاب در راهنمای جغرافيای تاريخی قم (حسين مدرسی طباطبايی) چاپ شده است.
70 - عملکرد شهرداری قم ، قم، روابط عمومی شهرداری. 1324 ش، 32 صفحه، وزيری.
71 - فضايل بلدة قم ، مولی محمد علی بن احمد قراچه داغی انصاری (م 1301).
72 - فهرست اسماء روات اشعريين قم در مائه سيم و چهارم ، تکرار شده است همان اشعريان قم است. محمد علی معلم حبيب آبادی.
73 - قم به روايت تاريخ ، علی نيکزاده . در هفته نامه بعثت سال پانزده و شانزده شده است.
74 - قم در سفرنامه ، محسن صادقی، چاپ نشده است.
75 - قم در قرن نهم هجری 900 - 801 ، سيد حسين مدرسی طباطبايی. قم، آذر ماه و دی 1350، 371 ص، وزيری.
اين کتاب فصلی است از کتاب ارزشمند قم در چهارده قرن که مؤلف کوشيده است با توجه به مدارک ومآخذی که در دسترس او قرار داشته، هر مطلب و نکته ای که با تاريخ قرن نهم قم تماس و ارتباطی دارد، در اين کتاب ذکر کند.
76 - فضل قم و الکوفة ، ابوالقاسم سعد بن عبداللّه قمی اشعری.
77 - فضايل قم ، کرم علی خان، فرزند حاجی محمد رضا بيک حاجی حسين قمی، متخلص به فکار.
متضمن احاديثی است که در ستايش مردم متعهد و متدين شهر قم در مجامع روايی آمده است. افضل الملک از اين کتاب ياد کرده است.
78 - قانون قم ، علی اکبر فيض. در شرح قوانين مندرسه قميان. از افادات ميرزا اسحاق مدرسی. نسخه آن در اختيار سيد مهدی لاجوردی حسينی در قم ميباشد.
79 - قم از نظر اجتماعی، اقتصادی ، سيد حسين بن الرضا. قم: چاپخانه مهر، 616 صفحه وزيری.
مندرجات کتاب:
1) سيمای طبيعی و خصوصيات عمومی (وضع جغرافيای طبيعی - زمين شناسی و چينه شناسی).
2) بررسی جمعيت.
3) وضع سواد.
4) مهاجرت و کيفيت و علل آن - جمعيت متحرک.
5) فعاليت های اقتصادی (کشاورزی - صنعت - خدمات - معدن).
6) امکانات زير بنايی شامل:
الف: راه ها.
ب: شبکه پست و مخابرات.
ج: منابع تأمين آب.
د: برق و سوخت.
ه: مسکن.
و: فرهنگ و آموزش عالی.
ز: بهداشت و درمان
7) اشتغال.
8) مذهب.
9) زبان.
80 - قم نامه ، سيد حسين مدرسی طباطبايی.
چاپ اول، قم، انتشارات کتابخانه آيت اللّه مرعشی 1364. 413 صفحه وزيری. اين کتاب مجموعه رسايل درباره قم و حاوی چند مقاله زير است:
1 - خاندان صفی 2 - سکه های ضرب قم 3 - معرفی طوايف و ايلات قم در دوره ناصری 4 - حالات وقنوات قم 5 - اعداد و نفوس اهالی... 6 - رساله «جوابات مسايل رکنيه» از صاحب قوانين.
گردآوردنده بر اين کتاب پانوشت های مفيدی افزوده و شرح حال کوتاهی نيز از مرحوم ميرزای قمی (صاحبقوانين) آورده و به منابع شرح حال اين عالم بزرگ اشاره کرد، و کتاب را با فهرست های فنی مربوطه به اتمامرسانده است.
81 - قم را بشناسيد ، قم، اداره فرهنگ قم، 1328، 136 صفحه، وزيری.
مجموعه چهار مقاله:
1 - محمد حسين وفايی، چند نظر اصلاحی مربوط به کشاورزی قم 7 - 35؛
2 - علی اصغر فقيهی، تاريخچه قم 36 - 58؛
3 - علی اکبر شهابلو، شهرستان قم از نظر معرفة الأرض 59 - 63،
4 - حسين کريمان، جغرافيای شهرستان قم 65 - 131،
82 - قم، دار المؤمنين ، حسين قاسمی نژاد. قم، بی نا، 1355، 454 ص.
83 - قم و روحانيت
84 - قم و حضرت معصومه 3 (چهل حديث) ، محمود شريفی. قم، نشر معروف 1373. 96 صفحه، جيبی.
کتاب دارای چهار فصل است: فصل اول: جايگاه و فضايل قم، فصل دوم: مردم قم، فصل سوم: آينده قم،فصل چهارم: حضرت معصومه 3 و مسجد جمکران.
85 - کتابچه تفصيل حالات و نفوس و املاک دار الايمان قم ، احتمالاً از محمد تقی بيک ارباب. 28 برگ دارد و نسخه آن در اختيار دکتر سيد محمود مرعشی است. اين کتابچه در راهنمای جغرافيای قم درمهرماه 35 شوال 96 به چاپ رسيده است.
86 - کتابچه تفصيل احوالات دار الايمان قم از بدو آبادی الی يومنا هذا ، محمد تقی بيک ارباب (معروف به ارباب جان بابا) فرزند حسن علی بيک قمی. اين نويسنده فاضل دوره ناصری کتابچه فوق را به خواهش ميرزا علی اکبر حکيم باشی طهرانی در سال 1305 تأليف کرده است وحسين مدرسی طباطبايی به نشر آن براساس فيلمی که در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران (به شماره 3843)وجود داشته در راهنمای جغرافيای تاريخی قم اقدام کرده است.
87 - کتابچه تفصيل و حالات دارالايمان قم ، ميرزا غلام حسين خان افضل الملک زندی شيرازی متخلص به المعی فرزند مهدی خان (م - 1304).
اين کتابچه که نسخه آن به شماره 5514 در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است، در سال 1305 برای محمد حسن خان اعتماد السلطنه (وزير علوم و دار التأليف و دار الطباعة و دار الترجمه) نگاشته شده است. اين کتابچه در راهنمای جغرافيای تاريخی قم چاپ شده است.
88 - کتابچه طوايف و ايلات دارالايمان قم ، اين کتابچه جزء رسايلی است که در دوره ناصری به منظور تدوين مرآت البلدان فراهم آمده و نسخه آن درمجموعه ای است که قبلاً به شماره 725 در کتابخانه وزارت دارايی بوده و اکنون در محل کاخ گلستان نگاهداری می شود. رساله در حوالی سال 1296 به دستور ميرزا مهدی خان اعتضاد الدوله، حکمران قم و کاشان، تأليف شده است. اين کتابچه در «قم نامه» از صفحه 71 تا 85 چاپ شده است.
89 - کتابچه مختصر از اوليت قم و تمصير آن و تعداد ده طايفه از قبايل سکنه آن
90 - کتاب شناسی آثار مربوط به قم ، حسين مدرسی طباطبايی، قم، بی نا، 1353. 243 ص.
در اين کتاب تعداد 29 کتاب و رساله که از نيمه دوم قرن سوم هجری تا پايان دوره قاجار درباره قم به نگارش در آمده ياد و معرفی شده است.
91 - کتاب خلاصة المقال فی احوال الائمة و الآل ، عباس فيض قمی. دومين نشريه از حلقات تاريخی قم و روحانيت. نشر چاپخانه قم.
92 - گنجينه آثار قم ، عباس فيض. قم، مهر استوار، 1349. 794 + 718 ص. وزيری.
قم 1349، مهر استوار، 718 ص، مصوّر، وزيری ج 1 به نام: «قم روضه فاطميه» و جلد دوم به نام: «قم و مشاهد» با 240 کليشه چاپ اول، نشريه سال 1350 خورشيدی، 794 ص. اين کتاب به درخواست شورای حفاظت آثار باستانی شهر قم تهيه شده است.
93 - مختار البلاد ، شيخ محمد حسين ناصرالشريعه قمی، فرزند محمد حسن. تهران، بی نا، 1364. تاريخ تأليف قبل از سال 1342 ق
در پنج باب تدوين گرديده است.
1 - کلياتی درباره تاريخ و جغرافيای قم.
2 - رواياتی که درباره قم و اهالی آن از رهبران دينی رسيده است.
3 - مزارات قم در دو فصل: الف - آستانه قم؛ ب - ديگر مزارات شهر و بلوکات.
94 - معجم القبور و وفيات الاعلام ، محمد شريف رازی، 4 جلد. خطی است و طبق اظهار مؤلف جلد اول مربوط به شرح حال حضرت معصومه 3 از تاريخ ولادت تا وفات و مقامات علمی و روايی ايشان و عالمانی که در جوار حضرت، در مسجدين بالاسر و طباطبايی و ساير بيوتات آستانه (صحن بزرگ و صحن عتيق و حجرات) مدفونند.
جلد دوم: مربوط به مقبره شيخان و بزرگانی که از عصر ائمه 3 تا زمان حاضر در آن جا مدفون گرديده اند.
95 - وفيات علما و معاريف قم ، به قلم آيت اللّه سيد احمد زنجانی. (م 1393 ق) . به کوشش: عبدالحسين جواهر کلام
اين اثر در مجلد چهارم «ميراث اسلامی ايران» در سال 1376 به چاپ رسيده است. اين کتاب وفيات علما و معاريف قم را از صفحه 700 تا 705 ذکر نموده و تاريخ درگذشت 72 تن از دانشمندان قم را ضبط کرده است.
96 - وسيلة المعصومیة ، بيوک آقا واعظ حسينی تبريزی . در بين تک نگاری هايی که درباره حضرت معصومه (س) در دست است. اين نخستين اثر مستقل در ايجاد زمينه دانسته شده است. کتاب دارای مقدمه و هفت فصل است. فصل اول: وصف دار الامان قم.
برای اولين بار در اين اثر تاريخ ولادت حضرت معصومه (س) به نقل از کتاب شريعة الابرار فی نسب اولاد الائمة الاطهار اول ذيقعده 173 و وفاتش در 12 ربيع الثانی 209 و در 27 سالگی ثبت شده است.
| 
