|
1. گدار، آندره و ديگران. آثار ايران. ترجمه ابوالحسن سر و قد مقدّم. چاپ اول: مشهد، بنياد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، 1365 - 1366. ج 1، ص 111 به بعد (قلعه دختر قم)
2. عماد الدين زکريا بن محمد بن محمود قزوينی. آثار البلاد و اخبار العباد.
از مهم ترين کتاب های جغرافيايی و نجومی محسوب می شود و مشتمل است بر شرح جغرافيايی و تاريخی مشاهدات مؤلّف. توصيف منظّمی است از بلاد و ممالک مختلف که معلوم مسلمانان آن زمان بود. کتاب به ترتيب الفبا در هفت اقليم مرتب شده که در اقليم اول آن طرف استوا قرار دارد و به اقليم هفتم، در اقصی ممالک شمال پايان مييابد.
منبع اصلی مؤلف، معجم البلدان ياقوت بوده است، ليکن در بعضی جاها اطلاعاتی به دست می دهد که درمعجم البلدان يافت نمی شود.
3. مصطفوی، محمد تقی. آثار تاريخی تهران، اماکن متبرکه. تنظيم و تصحيح ميرهاشم محدث. تهران، انجمن آثار ملی، 1361. هشت + 484 صفحه، وزيری، تصوير.
اين اثر درباره زيارتگاه ها و اماکن متبرکه شهر تهران است که در سالهای 1329 - 1331 در مجلات مختلفبه چاپ رسيده. در مجلد اول اين کتاب، از صفحه 415 به بعد درباره مساجد و مدارس قديمی تاريخی قم مطالبی گفته شده است.
بنای کار مؤلّف در اين اثر، بر مشاهده بوده است.
4. پاسکال، کست. ابنيه و آثار جديد ايران؛ اندازه ها، طرح ها و توصيف. پاريس، بی نا، 1867. ص 39 -40.
5. اوبن، اوژن. ايران امروز. ترجمه، حواشی و توضيحات از علی اصغر سعيدی. چاپ اول: تهران، کتاب فروشی زوّار، 1362. ص 272 - 276 (قم، مرقد حضرت معصومه (س)).
اين کتاب، سفرنامه و بررسی های سفير فرانسه در ايران است.
6. ديولافوآ. ژان. ايران، کلده و شوش ]خوزستان[. ترجمه و نگارش علی محمد فره وشی (مترجمان همايون). تهران، بی نا، 1332. ص 188، 196، 197، 203.
7. امير محمود بن خواندمير. ايران در روزگار شاه اسماعيل و شاه طهماسب صفوی. به کوشش غلامرضا طباطبايی. ص 140 - 141.
8. کرزن، جرج ن. ايران و قضیّه ايران. ترجمه غلامعلی وحيد مازندرانی. چاپ اول: تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1349. ج 2، ص 2 - 14.
9. انصاف پور، غلامرضا. ايران و ايرانی، با تحقيق درصد سفرنامه دوران قاجاريه. چاپ اول: تهران،کتاب فروشی زوّار، 1363. ص 319 - 320.
10. نجمی، ناصر. ايران قديم و تهران قديم. چاپ اول: تهران، انتشارات جانزاده، 1362. ص 108.
11. هاکس، مريت. ايران: افسانه و واقعیّت. ترجمه محمد حسين نظری نژاد، محمد تقی اکبری و احمدنمايی. چاپ اول: مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، 1368. ص 181 - 189.
اين کتاب، خاطرات سفر اوست به ايران که در سال 1935 نوشته شده است.
12. ارباب قمی، محمد. اربعين الحسينيه. چاپ اول: تهران، بی نا، 1330 .ق، چاپ دوم: ]قم[، انتشارات اسوه، 1372 ه¨.ش. 423 ص، وزيری.
13. مولايی احمد (مولوی همدانی). الاربعينيات. قم، هاجر مولايی، 1369. ص 141 به بعد.
14. ويلمورن، اگوست لاکو آدو. از پاريس تا بمبئی از طريق ايران. پاريس، 1895، فصل 6: مسجد قم، شهرقم و...
15. هانری، رنه د. از خراسان به مناطق بختياری، سفرسه ماهه در ايران، پاريس 1910. ترجمه و نگارش فره وشی (مترجم همايون). تهران، ابن سينا و امير کبير، 1335.
ضمن فصل های 9 و 10 اين کتاب از قم، حرم حضرت معصومه (ع)، دريچه قم، گورستان های قم و... سخنرفته است.
16. شريعت زاده، مهدی. از فيضيه تا جمهوری اسلامی. تهران، انتشارات علمی.
17. صابری همدانی، احمد. از فيضيه 1342 تا فيضيه سال 1357.
18. روحانی، سيد حميد (مقدمه). اسناد انقلاب اسلامی. چاپ جلد اوّل: تهران، سازمان تبليغات اسلامی، 1369 .
19. جيهانی ابوالقاسم بن احمد. اشکال العالم. ترجمه علی بن عبد السّلام کاتب... با مقدمه و تعليقات فيروز منصوری. ص 143، 226 و 228.
اين کتاب از مهم ترين کتاب های جغرافيايی کشورهای اسلامی است که در نيمه دوم قرن چهارم ق نوشته شده است.
20. (ابن رسته) ابوعلی احمد بن عمر بن رسته. الاعلاق النفيسة. ترجمه و تعليق حسين قره چانلو. تهران،اميرکبير، 1365. 339 ص. صفحات 122، 180، 195 و 224.
اين جغرافی دان ايرانی قرن سوم ق کتاب خود را در حدود سال 290 .ق تأليف کرده است.
21. حسون، محمد. امّ علی مشکور. اعلام النساء المؤمنات. چاپ اول: 1411 . ق تهران اسوه. از صفحه576 - 585 درباره زندگی حضرت فاطمه معصومه(س) و...
22. شکيباپور، عنايت اللّه. اطلاعات عمومی يا دايرة المعارف اجتماعی. با مقدمه دکتر ضياء الدينسجادی. تهران، کتاب فروشی اشراقی، 766 صفحه، وزيری.
23. نجفی، موسی. انديشه سياسی و تاريخ نهضت بيدارگرانه حاج آقا نوراللّه اصفهانی، چاپ کلينی،1369، 602 ص، وزيری.
در اين کتاب مباحثی چون: اقدامات اجتماعی علما و تأسيس حوزه علميه قم، توطئه دربار پهلوی وسياست علمای مهاجر سراسر کشور در قم، ابعاد گسترده سياسی قيام قم به روايت اسناد، مطبوعات و... ذکر شده است.
24. مجلسی، محمد باقر. بحار الانوار. ج 11، ص 317؛ و ج 14، ص 340؛ و ج 22، ص 296 و 927.
25. بدايع نگار، سيد ميرزا مهدی خان. بدايع الانوار فی احوال سابع الائمة الاطهار. تهران، تأليف 1300،چاپ 1306.
26. بحر الانساب: در شرح احوالات اولاد چهارده معصوم عليهم السلام. تهران، کتاب فروشی اسلاميه.
در صفحات 64 و 98 اين کتاب از تشريف فرمايی حضرت امام حسن عسکری (عليه السلام) به قم سخن رفته است.
27. آنه، کلود. برگ های ايران. فصل هشتم: قم
28. حائری تهرانی، مهدی. بشارات غيبی. چاپ اول: قم، بنياد فرهنگی امام مهدی7، 1372.
پيشگويی پيشوايان معصوم در فضيلت شهر قم و مردم آن مستند به پنج حديث، درباره حضرت معصومه(س) و دفن آن بانو در قم ضمن چهار حديث، و پيشگويی انقلاب اسلامی ايران و آغاز آن از شهر قم.
29. «امروز و آينده حوزه»: مصاحبه با حضرت آيت الله مکارم. هفته نامه بعثت (دوره جديد). شماره 1، 16تا 23 فروردين 1372.
30. شفيعی، سيد محمد. «پدر علم اصول و فقيهی بيبديل»: به مناسبت چهلمين روز ارتحال آيت الله ميرزا هاشم آملی. هفته نامه بعثت (دوره جديد). شماره 3، 30 تا 6 ارديبهشت 1372.
31. «طرح بازسازی اصلاح نظام حوزه های علميه» و «شهر قم و تصوّر غرب». هفته نامه بعثت. شماره 7، 3تا 10 خرداد 1373.
32. احمد بن ابی يعقوب. البلدان. ترجمه دکتر محمد ابراهيم آيتی. تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ص48.
33. مستوفی، حمد اللّه. تاريخ گزيده. به کوشش عبدالحسين نوايی. تهران، 1366.
اين کتاب که در تاريخ 730 ه¨. تأليف شده، منتخبی است از «جامع التواريخ» خواجه رشيد الدين فضل اللّه،با افزودن دو فصل بر آن، حاوی خلاصه ای از تاريخ عمومی عالم از ابتدای آفرينش تا دوران وزارتخواجه غياث الدين محمد رشيدی.
34. طباطبايی تبريزی، محمد حسين. تبصرة المسافرين.
35. آل بحر العلوم، سيد جعفر. تحفة العالم فی شرح خطبة المعالم. نجف، 1355 ق، جزء دوم. ص 36 -37.
36. شريف القرشی، باقر. تحليلی از زندگانی امام کاظم عليه السلام. ترجمه شيخ محمد رضا عطايی. مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا (عليه السلام)، ج 2، ص 500 درباره حضرت فاطمه معصومه (عليهاالسلام).
اين کتاب، ترجمه «حياة الامام موسی بن جعفر عليه السلام» ميباشد. در مقدمه کتاب آمده: مؤلف در اين کتاب، ابعاد گوناگون زندگی امام هفتم (عليه السلام) را با تتبّع کامل و تحقيقی عميق بررسی نموده و با مراجعه به بيش ازسی صد مدرک، ادوار مختلف و شرايط گوناگون زندگانی امام هفتم (عليه السلام) را ارايه ميکند، به طوری که کتاب در نوع خود کم نظير و می توان گفت که تاکنون درباره آن حضرت چنين تاريخ تحليلی و سياسی نگاشته نشده است.
37. ولاديمير وويچ بار تولد، واسيلی. تذکره جغرافيای تاريخی ايران. ترجمه حمزه سردادور [طالب زاده].چاپ اول: تهران، توس، 1308.
در مقدمه اثر ديگر اين خاورشناس روس به نام «خاور شناس در روسيه و اروپا» آمده است که وی بيش از400 کتاب و مقاله درباره مسايل خاور زمين منتشر کرده است.
کتاب مزبور متضمن دروسی است که مؤلف در سال تحصيلی 1901 - 1902 برای محصّلان دانشکده زبان های شرقی تدريس کرده و مترجم معتقد است که «تذکره جغرافيای تاريخی ايران» جامع ترين کتابی است که راجع به جغرافيای تاريخی ايران توسط يک دانشمند خاور شناس نوشته است.
38. ]ابن فقيه[ ابوبکر احمد بن محمد بن اسحاق همدانی. ترجمه مختصر البلدان. ترجمه ح - مسعمود -تهران، بنياد ايران. ص 99.
39. «قم مدينة العلم و الجهاد». مجله التوحيد. سال نهم، شماره 51، رجب و شعبان 1411. ص 102 و 120.
40. محمد بن علی بن بابويه. ثواب الاعمال. تبريز (چاپ سنگی)، بی نا، 1298.
41. علی محمد علی دخیّل. ثواب الاعمال و عقابها. چاپ دوم: بيروت، دار الاضواء، 1412 ق ، ص 361.
42. خواجه رشيد الدين فضل اللّه بن عماد الدوله همدانی. جامع التواريخ. به کوشش بهمن کريمی. تهران، کتاب فروشی اقبال.
43. رهبر، محمد تقی. «جايگاه شهر قم در احاديث و يوم اللّه نوزده دی». مجله اعتصام. شماره پياپی 21.ص 12.
44. گ، لسترنج. جغرافيايی تاريخی سرزمين های خلافت شرقی. ترجمه محمود عرفان. چاپ اول: تهران،شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1337. ص 226.
اصل کتاب در سال 1930 م. منتشر شده و اين ترجمه از چاپ دوم انگليسی آن صورت گرفته است.
اين اثر که متمم کتاب ديگر او «بغداد در زمان فرمانروايی عباسيان» است، فشرده و چکيده ای است از تحقيقات و تأليفات جغرافی نويسان قديم مسلمان که با پای طلب به هر شهر و دياری رفته اند و آن چه شنيده، پرسيده و يافته اند، يادداشت کرده و ذخيره گرانبهايی از معلومات خود برجای گذارده اند.
45. نهچيری، عبدالحسين. جغرافيای تاريخی شهرها. چاپ اول: تهران، سازمان پژوهش و برنامه ريزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش، 1360. ص 165 - 173.
46. ستوده، منوچهر (به کوشش). حدود العالم من المشرق الی المغرب. تاريخ تأليف: 372 .ق تهران، کتابخانه طهوری. ص 142 .
47. اصلاح عربانی، ابراهيم (زير نظر). راهنمای شهرستان های ايران. عنوان روی جلد: راهنمای شهرستان های ايران برای مهندسين مشاور، دفاتر و شرکت های ساختمانی. تهران، سازمان فار،1345. ص87 - 90.
اين کتاب در سه فصل تدوين يافته است. فصل اول: اوضاع طبيعی؛ فصل دوم: اوضاع سياسی و اجتماعی؛و فصل سوم: اوضاع اقتصادی شهرستان های ايران را مورد بحث قرار داده است.
48. فقيهی، علی اصغر. «مطلبی چند درباره قم». سالنامه دبيرستان حکمت قم. سال 36 - 37، ص 5 - 27.
49. سعيديان، عبدالحسين. سرزمين و مردم ايران. چاپ: پنجم: 1372، ص 57.
در مردم شناسی و آداب و رسوم اقوام ايرانی، جغرافيای طبيعی، سياسی و اقتصادی 24 استان ايران، وحاوی جغرافيای تاريخی شهرهای ايران و آثار برجسته، حدود 800 عکس مردم شناسی و مناظر و حدود150 نقشه.
50. شاردن، ژان. سفرهای شواليه شاردن به ايران و ديگر نواحی شرق. ترجمه محمد عباسی، تهران، اميرکبير، 1336. ج 3، ص 35.
51. بروين، کورنی (1653 - 1726 م.) سفرهای کورنی بروين در شرق. 5 ج، لاهه، 1732. ص 47.
52. ناصر الدين شاه قاجار. سفرنامه عراق عجم. به کوشش جواد صفی نژاد. تهران، تيراژه، 1362. ج 2،ص 425.
کتاب از روی چاپ اعتماد السلطنه بی هيچ تغييری افست شده است.
53. دکتر ويلز. سفرنامه دکتر ويلز (ايران در يک قرن پيش). ترجمه غلامحسين قراگوزلو. چاپ اول: تهران،اقبال، 1368، ص 415.
54. صابری يزدی، عليرضا، الحکم الزاهرة. چاپ اول: قم، دفتر انتشارات اسلامی.
55. شريف قرشی، باقر. حياة الامام موسی بن جعفر(عليه السلام). چاپ دوم: نجف، مطبعة الاداب، 1390. ج 2، ص438.
56. طبسی، محمد جواد.حياة الامام العسکری (عليه السلام) چاپ اول: قم، دفتر تبليغات اسلامی، 1371. ص 225 -233.
57. واعظی، عبدالمجيد. خاطرات سفر. تبريز، چاپ شفق، 1354. ص 139.
58. حسينی رضوی قمی. صفی الدين محمد بن محمد بن هاشم. خلاصة البلدان.
در سال 1079 به درخواست ملّا محمد صالح معلّم قمی آن را نوشته و نسخه ای از آن در اختيار صاحب«انوار المشعشعين» بوده و وی ازآن استفاده کرده است ).
59. مهدوی، سیّد مصلح الدين. خاندان شيخ الاسلام اصفهان (از عصر صفويه تا دوران معاصر). چاپ اول:اصفهان، انتشارات گل بهار، 1371، 248 ص، وزيری.
مؤلف در اين کتاب در خصوص مهاجرت علمای اصفهان به قم بحث کرده است. وی در کتاب ديگر خود«تاريخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخير»، ج 1، موضوع را مشروح تر بيان داشته است.
60. گل محمدی، آرمان .خورشيد منتظران، مهدی (عج). ص 33.
61. اعلمی مهرجانی حايری، شيخ محمد حسين بن شيخ سليمان. دائرة المعارف اعلمی (مقتبس الاثر...)تهران، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ج 24. ص 95.
62. مصاحب، غلامحسين (به سرپرستی) دائرة المعارف فارسی، تهران، مؤسسه انتشارات فرانکلين، ج 2ص 2080.
63. سعيديان، عبدالحسين. دائرة المعارف نو. چاپ هفتم: تهران، سازمان چاپ و انتشارات محمد عليعلمی، 1345. ج 4، ص 2674.
64. عاملی لبنانی،جعفر مرتضی. دراسات و بحوث فی التاريخ و الاسلام. ج 2، ص 107 - 127.
65. سقّازاده، ميرزا رضا، واعظ تبريزی. دريای سخن. تهران، کتابفروشی مصطفوی، ج 1، ص189 . يکی از مباحث کتاب، مربوط به احوالی است که تعلّق به شهر قم دارد؛ از احاديث، حکايات، اشعار و غيره.
66.زنوزی ،ميرزا محمد حسن بن عبدالرسول متخلص به فانی ، رياض الجنه ،در هشت مجلد خطی و در حکم يک دائره المعارف مربوط به عصر قاجاريه و به فارسی ملمع است ، با يک مقدمه و يک خاتمه در هشت روضه.
تمام مجلدات هشت گانه اين کتاب در کتابخانه ملک و نيز نزد محمد آقا نخجوانی و احفاد مؤلّف معروف به سادات حسينی موجود است.
67. محلّاتی، ذبيح اللّه. رياحين الشريعة. تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1375 ق.ج5، ص 31.
68. خوانساری محمد بن علی اکبر، رياض الرضا (يا باب رضوان فی مناقب سلطان خراسان). مخطوط، تاريخ تأليف: 1261 ق. روضه 17 - 19.
69. شيروانی، ميرزا زين العابدين. رياض السیّاحة. به تصحيح اصغر حامد ربانی و مقدمه حسين بدرا لدين، انتشارات سعدی ،ص 720.
70. خوانساری، سیّد محمد باقر. روضات الجنّات. چاپ 10 جلدی، ج 4.
71. «به بهانه دهم ربيع الثانی سال روز وفات حضرت معصومه (س)». مجلّه زائر. سال اول، شماره 6،شهريور 1373. ص 8 و 9.
72. دلدم، اسکندر. زندگی پرماجرای رضا شاه. تهران، نشر گلفام، 1371. ص 190 - 191.
73. (عماد زاده) عماد الدين حسين اصفهانی (اقتباس و نگارش). زندگانی حضرت امام موسی کاظم (عليه السلام).تهران، شرکت سهامی طبع کتاب، 1341 ش. ج 2، ص 374 - 390.
74. سحاب، ابوالقاسم. زندگانی حضرت موسی بن جعفر (عليه السلام). بی جا. چاپخانه آفتاب، 1370 ق. ج 1، ص32؛ ج 2، ص 153 و 158.
75. شهيدی، سیّد اسد اللّه. زمينه سازان انقلاب جهانی مهدی (عج). قم، کتابفروشی المهدی، 1364 ش.ص 571.
76. خوانساری جمال الدين محمد. زيارت. بيم، بی جا، بی تا.
خاتمه کتاب در زيارت حضرت معصومه (س) و حضرت عبدالعظيم حسنی (عليه السلام ) است.
77. حسينی، سيد محمد. زيارت. تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
78. نوردن، هرمان. زير آسمان ايران. ترجمه از انگليسی به فرانسه از: تری لئون. پاريس، 1929. فصل چهاردهم: قم، شهر فاطمه مقدّس (حضرت معصومه (س).
79. هل، هرمردو. سفر به ترکيه و ايران، به دستور دولت فرانسه در طول سال های 1846 - 1848. پاريس، بينا، 1856.
80. ليوکلاما انجهول، ث. ام. سفر به روسيه. قفقازيه و ايران از داخل بين النهرين، کردستان، سوريه،فلسطين و ترکيه در فاصله سال های 1865 - 1868. پاريس و آمستردام، بی نا، 1872 - 1875، ج 2.
81. دلا واله، پيترو. سفرهای مشهور پيترو دلا واله. ترجمه دکتر شجاع الدين شفا. تهران، بنگاه ترجمه و نشرکتاب، 1348. ج 2.
82. منشی زاده، محمد باقر (به کوشش). سفرنامه منشی زاده. مقدمه ايرج افشار. چاپ اول: بی م، بی نا،1371. ص 5 و 137 - 139.
83. افشار، ايرج (به کوشش). سفرنامه عتبات (سال 1287) ناصر الدين شاه قاجار. تهران، فردوسی وعطّار، 1363. ص 199 - 8202.
84. خداپرست، علی اکبر (تصحيح و تحشيه). سفرنامه سيف الدوله سلطان ولد (نوه فتحعلی شاه). تاريخ تأليف: احتمالاً 1280 ق. ص 346 - 351.
85. دکتر فووريه (پزشک مخصوص ناصر الدين شاه). سه سال در دربار ايران. ترجمه عباس اقبال آشتيانی.به کوشش همايون شهيدی. تهران، دنيای کتاب، 1368. ص 356 - 361.
86. دسيلوا فيگوئروا، دن گارسيا (سفير فيليپ سوم پادشاه اسپانيا در دربار شاه عباس اول).
سفرنامه دن گارسيا دسيلوا فيگوئروا. ترجمه غلام رضا سميعی. تهران، نشرنو، 1363. ص 249.
سفير ياد شده، دو سال و هفت روز از عمر خود را در ايران گذرانيده و از شهرهای لار، شيراز، اصفهان،کاشان، قم، قزوين و ده ها شهر ديگر ديدار کرده و در سفرنامه خود وضع جغرافيايی، سياسی و اجتماعی بخش بزرگی از ايران دوره شاه عباس اول در مورد مطالعه قرار داده است.
87. عسيلی، علی. سلسة المشاهد المشرفة. بی م، مؤسسه نعمان، بی تا.
88. مدرسی، مرتضی. سيمای بزرگان. تهران، انتشارات شرق، بی نا. ص 93 - 97. (تاريخ و جغرافيای قم).
با همين عنوان در مجله ارمغان، سال 41، ش 5 (1351 ش)، ص 247 - 349، چاپ شده است.
89. دوانی، علی. سيمای جوانان در قرآن مجيد و تاريخ درخشان اسلام. تهران، انتشارات ثاراللّه. ص 240- 246.
90. کاروی، جملی. سفرنامه. ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ. تبريز، بينا، 1347.
91. فلاندن، اوژن. سفرنامه. ترجمه حسين نور صادقی. اصفهان، بی نا، 1324.
92. نظام الملک، ميرزا عبد الوهاب خان. سفرنامه تهران به شيراز. بی م، فرهنگ ايران زمين، بی تا، ج 13.
93. قمی، حاج شيخ عباس. سفينة البحار. تهران، انتشارات فراهانی، بی تا، ج 2. وزيری، ص 445 - 449.
94. عالمی دامغانی، محمد علی. شاگردان مکتب ائمه (عليهم السلام) چ اول: قم، بی نا، 1371، ج 3، ص 95 - 97.
95. تاورينه، ژان باپتست. مسافرت ايران. ترجمه ابوتراب خواجه نوری. تهران، مطبعه برادران باقراف،1331 ق.
96. کيانی، محمد يوسف (به کوشش). شهرهای ايران. با همکاری دکتر باستانی پاريزی و ديگران. بی م،جهاد دانشگاهی 1366. ص 143.
اين کتاب در واقع جلد دوم کتابی است که با عنوان «نظری اجمالی به شهرنشينی و شهرسازی در ايران» درسال 1364 انتشار يافته و در آن وضعيت شهرسازی و شهرنشينی شهرهای تاريخی و باستانی ايران توسط محققان مورد بررسی قرار گرفته است. از صفحه 143 - 170 مقاله مهندس احمد سعيد نيا. در اين تحقيق سعی شده است تأثير مکان زيستگاهی بهتر در تشکيل کالبدی آن در پيشينه تاريخی شهر پی جويی شود.
منبع اصلی اين بررسی «تاريخ قديم قم» تأليف حسن بن محمد بن قمی است که در سال 378 ق. به رشته تحرير درآمده. به ياری اين کتاب و مشاهدات عينی و نقشه های موجود شهری، بافت قديمی شهر قم مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است.
97. صدر الدين شيرازی، محمد بن ابراهيم. الشواهد الربوبیة فی الماهج السلوکیة. با حواشی حکيم محقق ملا هادی سبزواری و تعليق و تصحيح و مقدمه سيد جلال الدين آشتيانی. چاپ دوم: مرکز نشر دانشگاهی،1360، 832 ص، وزيری، مقدمه ص 138 - 142.
98. آبادی باويل، محمد. ظرائف و طرائف. يا مضاف و منسوب های شهرهای اسلامی و پيرامون. تهران، بی نا،1358. ص 516 - 520.
99. امين رازی، احمد. عجايب البلدان.
100. کاشانی، محمد کاظم خان. علی آبادنامه.
در کتاب «راهنمای جغرافيای تاريخی قم» چاپ شده است.
101. (صدوق) محمد بن علی بن بابويه قمی. عيون اخبار الرضا (عليه السلام). تحقيق آیة الله لاجوردی. قم، بی نا،1377 ق.
102. معين، محمد. فرهنگ فارسی دکتر محمد معين. تهران، امير کبير، ج 6، ص 1477.
103. افشار، ايرج. فهرست مقالات فارسی در زمينه تحقيقات ايرانی. چاپ دوم: تهران، شرکت سهامی کتاب های جيبی با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلين، ج 2، ص 184؛ ج 3، ص 89، 147 و 198.
104. مشکوتی، نصرت اللّه، فهرست بناهای تاريخی و اماکن باستانی ايران. تهران،
سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ايران، 1345. ص 181 - 185.
105. فهرست مقالات فارسی در مطبوعات جمهوری اسلامی ايران. دوره سوم، شماره اول، بهار 1363.
106. شوشتری، شيخ محمد تقی. قاموس الرجال. تهران، مرکز نشر کتاب، بی تا، ج 11، ص 30.
107. جعفر بن محمد بن قولويه قمی. کامل الزيارات. به اهتمام عبدالحسين امينی تبريزی. نجف، بی نا،1356 ق.
108. موسوی ده سرخی، سيد محمود بن سيد مهدی. کتاب یأتی علی الناس زمان بن سئل عاش و منسکت مات. چاپ دوم: قم، بی نا، 1415. ج 2، ص 576 - 583.
109. سعيد زاده، سيد محسن. کتابنامه زن. خطی.
110. صالحی، عبد اللّه. کشکول نفيس. قم، دفتر نشر محمد. بی تا، ج 1، ص 81، 82 و 237.
111.«کتابه های کاشی های مرقد مطهر حضرت معصومه (س). کيهان فرهنگی. سال سوم، ش 4، ص 10 و11؛ و سال سوم، ش 6، ص 18 نامه دکتر علی اکبر خان محمدی.
112. نائينی (صفاء السلطنة)، ميرزا علی خان. گزارش کوير. سفرنامه صفاء السلطنة نائينی. (تحفة الفقراء):به اهتمام محمد گلبن. تهران، انتشارات اطلاعات، 1366. ص 88 - 94.
113. مصفّی، ابوالفضل. «معصومه قم (س) در سفرنامه پرنس بی سبکويا: هشت بهشت». گلچرخ، شماره 5ص 11.
114. غفاری کاشانی، ابوالحسن. گلشن مراد به اهتمام غلامرضا طباطبايی مجد. چاپ اول: تهران، انتشارات زرين، 1369. ص 57، 225، 373، 475 و 697.
115. رازی، محمد. گنجينه دانشمندان. بی م، کتابفروشی اسلاميه، 1352.
کتاب درباره تاريخ اجمالی قم، حضرت معصومه (س)، مدارس قديم و جديد و محدّثان و دانشمندان قم تأليف شده و درباره حوزه علميه نيز به تفصيل در آن بحث شده است.
116. دهخدا، علی اکبر. لغتنامه دهخدا. ذيل واژه قم.
117. لواقح الانوار فی طبقات الاخيار.
نسخه آن در کتابخانه مسجد نبوی در مدينه منّوره موجود است.
118. محلّاتی، ذبيح اللّه. مآثر الکبراء فی تاريخ سامراء. تهران بيم، بی نا، بی تا. ج 3، ص 245.
119. عمادزاده، حسين. مجموعه زندگانی چهارده معصوم (عليه السلام) تهران، بی نا، 1344. ج 4.
120. کرمانشاهی، آقا احمد. مرآت الاحوال. مقدمه و تصحيح و حواشی علی دوانی. تهران، امير کبير، بی تا.ص 212 - 213.
اين کتاب، چاپ ديگری نيز دارد.
121. حموی، ياقوت. مراصد الاطّلاع فی معرفة الامکنة و البقاع.
اين کتاب، مختصر «معجم البلدان» است که صفی الدين بن عبدالحق (م 699 ق.) آن را مختصر کرده و ضمايم معدودی بدان افزوده است.
122. ابن خردادبه. مسالک و ممالک. ترجمه سعيد خاکرند. مقدمه آندره ميکل. بی م، مؤسسه مطالعات و انتشارات تاريخی ميراث ملل، بی تا.
123. حسينی جلالی، محمد حسين. مزارات اهل البيت (عليه السلام) و تاريخ ها. بيروت. مؤسسه اعلمی. بی تا. ص199 - 202 و 356 - 357.
124. کاشانی،محمد هادی بن شاه مرتضی. مستدرک الوافی.
کتاب روضه، مجلد آخر، جزء 13: باب ما جاء فی فضل قم.
125. نوری، ميرزا حسين. مستدرک الوسائل. ج 2.
126. عبدالرزاق آل کمّونه حسينی بن سيد حسن. مشاهد العترة الطاهرة و اعيان الصجابة و التابعين. بيروت،مؤسسه البلاغ، بی تا. ص 170 - 176.
127. احمدی، عبدالهادی: «گوش های از فعاليت های شيعيان امام رضا و امام جواد (عليه السلام) در قم». مجله مشکوة،ش 38، بهار 1372.
128. امينی، محمد هادی. مراقد امامزاده ها در ايران. چاپ نشده.
طبق اظهار نويسنده، در اين کتاب 1059 امامزاده معرفی شده است.
129. حرز الدين، محمد. مراقد المعارف. پاورقی و تحقيق محمد حسين حرز الدين نجف، مطبعة الاداب،1389 ه¨.
130. حموی رومی، ياقوت بن عبداللّه. معجم البلدان. ج 7، ص 159 - 160.
ياقوت حموی، جغرافی دان بزرگ و مورخ ارجمند يونانی الاصل که در قرن هفتم اکثر بلاد معموره رامشاهده کرده، خصوصيات اقاليم، ولايات، اماکن، قراء و قصبات را به ترتيب حروف الفبا تنظيم و تشريحکرده که فرهنگ جغرافيايی او از ميراث های ماندگار است. تاريخ اتمام اثر، سال 631 .ق ميباشد.
131. (محدّث قمی) حاج شيخ عباس قمی. مفاتيح الجنان.
132. امين، سيد محسن. مفتاح الجنّات فی الادعیة و الاعمال و الصلوات و الزيارات. لبنان، انتشارات اعلمی، بی نا. ص 206.
133. «حضرت معصومه (عليهاالسلام) مجله مکتب اسلام، سال 12، ش 3، ص 54؛ و سال 15، ش 10، ص 50.
134. خراسانی، ملا محمد هاشم. منتخب التواريخ. تهران، انتشارات علميه اسلاميه، بی تا، ص 489، 494،497.
135. قمی حاج شيخ عباس. منتهی الامال. تهران، کتابفروشی اسلاميه، بی تا. ج 2، ص 241 - 244 .
136. امين، سيد حسن. من بلد الی بلد. بيروت، دار التراث الاسلامی. بی تا، ص 206.
137. ابن طباطبا. المنتقلة الطالبیة. تحقيق خرسان. نجف، المطبعة الحيدریة، 1388 ق.
138. صارمی، کتايون. عباس رفيعی فراهانی. فريدون امانی سرابی (به کوشش). موزه های ايران. چاپ اول:]تهران[، سازمان ميراث فرهنگی کشور،1372،ص172.
139. کمونه حسينی، سيد عبدلرّزاق. مواد الاتحاف فی نقباء الاشراف. نجف، مطبعة الاداب. بی تا، ج 2،ص 82 - 88.
140. جعفريان، رسول (به کوشش) ميراث اسلامی ايران. قم، کتابخانه حضرت آیة الله العظمی مرعشی نجفی، 1373. ص 70. و شماره های ديگر.
141.ابن طباطبا؛ابواسماعيل ابراهيم بن ناصر. مهاجران آل ابوطالب. ترجمه محمد رضا عطايی. چاپ اول:مشهد، بنياد پژوهش های آستان قدس رضوی، 1372، 687 ص، وزيری. ص 333 - 339.
اين کتاب ترجمه «المنتقلة الطالبيه» می باشد.
142. سپهر، محمد تقی. ناسخ التواريخ. تهران، بی نا، 1366 ق. ج 3.
143. محمود مقدّسی. مسعود دهشور، حميد رضا شيرازی. خاطرات شهيد حاج مهدی عراقی. ناگفته ها. به کوشش، چاپ اول: تهران، مؤسسه خدمات رسا، 1370، 290 ص.
144. نزهة الابرار فی نسب اولاد الائمة الاطهار.
145. مستوفی قزوينی، حمد اللّه، نزهة القلوب.
مستوفی، شاعر مورّخ و جغرافی نويس قرن هشتم است که اين کتاب را در سال 740 .ق. در روزگار ابوسعيد ايلخانی - نوه بزرگ هلاکو - تأليف کرده است.
اين اثر در يک مقدمه، سه مقاله و يک خاتمه سامان پذيرفته که مقاله سوم آن با ارزش ترين بخش کتاب است. مطالب اين بخش مربوط به جغرافيای مفصّل ايران و متصرّفات ايلخانان است. مطالبی که مؤلف درمورد جغرافيای اقتصادی ايران نوشته مربوط به زمان خود اوست. منبع اطلاعاتی وی، بيشتر دفاتر مالياتی ايلخانان بوده که مولف باسمت مستوفی محاسبات به آن ها دسترسی داشته است.
146. شمس الدين، سيد مهدی. «نگاهی به موقعيت تاريخی، جغرافيايی و اجتماعی قم». روزنامه اطلاعات.شماره پياپی 19522. ص 6.
147. وکيلی، مهرزاد. «نگاهی به موقعیّت جغرافيايی و نحوه نام گذاری قم». همان. شماره پياپی 19322.
148. رازی قزوينی. عبدالجليل بن ابی الحسين بن ابی الفضل، نقض. به کوشش مير جلال الدين محدّثارموی. ص 162.
149. دوانی، علی. نهضت روحانيون ايران.
150. سايکس، سرپرسی. هشت سال در ايران. ترجمه حسين سعادت نوری. اصفهان، بی نا، 1351.
151. حرّ عاملی، محمد بن حسن. وسائل الشيعة. ج 10، ص 451 - 452.
152. ياد (فصلنامه بنياد تاريخ). شماره 1، 17 و...
153. قزوينی، محمد. يادداشتهايی قزوينی. به کوشش ايراج افشار. تهران، انتشارات دانشگاه تهران، بی تا،ج 2، ص 19.
154. معیّر الممالک، دوست علی. يادداشت هايی از زندگانی خصوصی ناصر الدين شاه. تهران، بی نا، بی تا.
155. عقيقی بخشايشی، عبدالرحيم. يکصد سال مبارزه روحانيت مترقّی. قم، نويد اسلام، بی تا، ج 4. ومشاهير قم .
156. سيد عبدالرزّاق کمّونه حسينی. آرامگاه های خاندان پاک پيامبر (ص) و بزرگان صحابه و تابعين. ترجمه عبدالعلی صاحبی. چاپ اول ]مشهد[، بنياد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، 1371، 367 ص، ص213 و 17 و 18.
157. مدرسی طباطبايی، سيد حسين. «مزارات قم». روزنامه استوار، از شماره 1231 تا 2158.
158. امامت کاشانی، سيد عزيز اللّه. امامزادگان معتبر ايران و رجال مدفونين کاشان. خط از سيد حسين قدرت. چاپ دوم: کتاب خانه گلزار، 1344. ص 6 و 12.
159. «حرم حضرت معصومه، حرم اهل بيت (ع)». پاسدار اسلام (ماهنامه دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم). ش 130. مهر 1371. ص 9.
160. اعلمی حائری، محمد حسين. تراجم اعلام النساء. بيروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بی تا، ج2، ص 346 - 359.
161. حسينی، سيد محمد باقر (فخر الواعظين خلخالی). جنّات ثمانيه.
منظومه ای است در 15 هزار بيت که به زبان فارسی سروده شده. تاريخ شروع: 1327 و تاريخ فراغت:1331 است. نسخه دست نويس مؤلف در 403 ورق در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.
اين منظومه در تاريخ 8 بقعه متبرکه به شرح زير است:
- مکّه مکرّمه؛
- مدينه منوّره؛
- قدس الخليل؛
- نجف اشرف؛
- کربلای معلّا؛
- کاظمين؛
- سامّراء؛
- مشهد خراسان؛
و خاتمه در بلده قم.
162. وحيد دامغانی، ابراهيم. راهنمای حجّ و زيارتگاه های جهان اسلام. چاپ اول: تهران، چاپخانه رودکی،1362. ص 145.
163. نجفی، محمد جواد. ستارگان درخشان. تهران، کتابفروشی اسلاميه، بی تا، 224 ص، جيبی، ص 95.
164. بجنوردی، محمد کاظم (زير نظر). دائرة المعارف بزرگ اسلامی. تهران، ج 1، ص 358.
165. صادقی اردستانی، احمد. زنان دانشمند و راوی حديث. قم، دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم،1375. 408 ص، رقعی. ص 250.
166. مدرسی طباطبايی. حسين. فرهنگ ايران زمين. بی م، بی نا، 1352. 19، ص 118 - 135.
167. شاه حسينی، ناصر الدين. «مقاله درباره آستانه مقدّس قم». مجلّه کاوه، سال سوم، ش 52، ص 22.
168. اباذری. عبدالرحيم. امام موسی صدر. اميد محرومان. تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامی، 1374، 247 ص، رقعی.
169. جواهر کلام، عبدالحسين. بزرگان معاصر. مخطوط.
170. مدرسی طباطبايی، حسين. پنج نامه از فتحعلی شاه قاجار به ميرزای قمی. بی م، بی نا، بی تا. 30 ص،وزيری.
171. مهری، سيد محمد جواد. «زکريا بن آدم». پاسدار اسلام (ماهنامه دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم). ش 62، بهمن 1365، ص 34.
172. گلی زواره، غلامرضا. جرعه های جانبخش (فرازهايی از زندگی علامه طباطبايی). ]قم[، انتشارات حضور، 1375، 421 ص، وزيری.
173. روضاتی، سيد احمد، التحفة الاحمديد فی ترجمة زعيم السادة المرعشیة. مخطوط و موجود درکتابخانه عمومی آیة اللّه العظمی مرعشی نجفی.
174. پور امينی، محمد باقر. حاج آقا حسين قمی، قامت قيام. ]چاپ اول[: ]تهران[، مرکز چاپ و نشرسازمان تبليغات اسلامی، 1372. 178 ص، رقعی.
175. دوانی، علی. حاج شيخ عباس قمی، مرد تقوا و فضيلت. تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1396 ق. 134ص، جيبی.
176. علم الهدی. سيد حميد. خورشيد قرن. قم، انتشارات هويزه، 1374. 112 ص، وزيری.
177. باقر بيدهندی، ناصر. خلاصه زندگی نامه شاگردان آیة اللّه حايری. تاکنون به چاپ نرسيده است.
178. مدرسی طباطبايی، حسين: «الاشعريون». دائرة المعارف الاسلامیة الشيعیة. بيروت، 1973. جزءخامس، ص 3 به بعد.
179. رحيميان، محمد حسن. در سايه آفتاب. چاپ پنجم. مؤسسه پاسدار اسلام، 1373. 263 ص، وزيری.
180. مرادی نيا، محمد جواد (به کوشش). خاطرات آيت اللّه پسنديده. تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات حديث، 1374. 153 ص، رقعی.
181. باقری، علی (زير نظر) خاطرات 15 خرداد. تهران، حوزه هنر سازمان تبليغات اسلامی، 1374. ج 1،196 ص، وزيری. ج 2، 228 ص، وزيری.
182. الهی، فرج اللّه ربانی شيرازی، آیة استقامت. تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامی،1373. 210 ص، رقعی.
183. معروفی، فاطمة السادات (گردآورنده). زندگی نامه امام خمينی. تهران، راه امام، 1361، ص 66.
184. دوانی، علی. زندگانی زعيم بزرگ عالم تشیّع آيت اللّه بروجردی. چاپ سوم: بی م، نشر مطهر، 1372.474 ص، وزيری.
185. واعظ زاده خراسانی. محمد. سه گفتار پيرامون استاد شهيد مطهری. تهران، شورای هماهنگی تبليغاتاسلامی، 1374. 186 ص، رقعی.
186. ايدرم، حسن. سيد محمد تقی خوانساری، بر چشمه ساران حضور. تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامی، 1373. 136 ص، رقعی.
187. موسوی گرمارودی. سيد علی. شرح زندگانی حاج شيخ محمد تقی بافقی. تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1368.
188. عباس زاده، سعيد. شيخ عبدالکريم حايری. نگهبان بيدار. تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامی، 1373. 108 ص، رقعی.
189. اوسی، علی. الطباطبايی و منهجه فی تفسيره الميزان. تهران، سازمان تبليغات اسلامی، 1405 ق. 316ص، وزيری.
190. حاجيانی دشتی، عباس. عنصر فضيلت و تقوا حضرت آيت اللّه العظمی قمی. قم، انتشارات محلاتی،1372. 128 ص، وزيری.
191 .باقری بيدهندی، ناصر. «زندگينامه مرحوم آیة اللّه بافقی». مجلّه عماد. سال دوم، ش 5، پاييز 1368.ص 11 به بعد.
192. رفيعی، علی. شهاب شريعت (درنگی در زندگينامه آيت اللّه العظمی مرعشی نجفی). قم، کتابخانه آيت اللّه مرعشی نجفی، 1373.
163 .کرمانی، قنبر علی (تهيه و تدوين). کتاب شناسی علامه طباطبايی. تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبايی، 1373. 1720 ص، وزيری.
194. «مراجع قم را بشناسيد». مجله مسلمين (صاحب امتياز و مدير مسئول: حاج سراج انصاری). تهران،ش 196.
195. انصاری قمی، ناصر الدين. «آيت اللّه ملّا غلامرضا قمی». مسجد، سال سوم، ش 18، بهمن و اسفند 1373. ص 66.
196. عبداللّه زاده، خليل. محدّث قمی، حديث اخلاص. از سری ديدار با ابرار، ش 27.
197. رمضانی، حسن. مروری بر آثار و تأليفات استاد علّامه حسن حسن زاده آملی،
قم، انتشارات قيام، 1374. 176 ص، وزيری.
198 .لاجوردی حسينی، سيد مهدی. آيت الله دوانی، علی، مفاخر اسلام، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، جلد 11 و... منتخب الرجال يا دانشمندان قم. 5 ج، خطی.
199. «اعلام الامامیة، آيت اللّه العظمی السيد شهاب الدين مرعشی النجفی». الموسم، العدد الخامس، المجلدالثانی، 1410 ق. 1990 م.
200. شريعتی، محمد. «المطهّری العبقری الرسالی». دمشق، کنگره جهانی علّامه مطهّری، 1411 ق.
201. المنتظر (مجلّه) لاهور، 1975 م. ش 10 و 17.
202. حسينی تهرانی، سيد محمد حسين. مهر تابان .بی م، باقر العلوم 7، بی تا، 311 ص، وزيری.
203. گلی زواره، غلامرضا. منظومه معرفت. چاپ دوم: قم، انتشارات قيام، 1376.
128 (ص، رقعی.
204. عرفانی، محمد حسين. ميرزای قمی، احياگر علم اصول. تهران، سازمان تبليغات اسلامی، 1373. 96ص، رقعی.
205. باقری بيدهندی، ناصر. «نجوم امّت». مجلّه نور علم (چندين شماره).
ان شاء الله به زودی به صورت کتابی مستقل به چاپ خواهد رسيد.
206. معلّم حبيب آبادی. ميرزا محمد علی. قبور عتبات عاليات و قبور واقعه در بين راه آن از اصفهان بهطريق نطنز و کاشان و قم و کرمانشاه تا برسد به کاظمين و سامّره و کربلای معلّا و نجف اشرف.
207 وحيد (مجله). ش 6، سال 11، پياپی 117؛ و ش 11 و 12، پياپی 122، 123،124.
208. الواعظ (مجله) لکنهو، هند، ربيع الاول 1411 ه¨.
209. «الاشعريون فی تاريخ قم». الهادی (مجله) سال اول (1392)، ش 4، ص 60 - 75.
210. احمدی ميانجی، علی و ديگران. يادنامه مفسر کبير استاد علامه طباطبايی. قم، شفق، 1361. 590 ص.
211. يادنامه علامه طباطبايی. دانشگاه تبريز، 2 ج، ج 1، 237 ص، وزيری؛ ج 2، 189 ص، وزيری.
212. جمعی از دانشمندان. يادنامه شهيد آيت الله قدوسی. قم، شفيق، 1362. 475 ص.
213. سروش، عبدالکريم (زير نظر). يادنامه استاد شهيد مرتضی مطهری. تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1360. 2ج، ج 1، 578 ص، وزيری؛ ج 2، 1363، 291 ص.
214. حسينی کاشانی. تقی الدين محمد پسر شرف الدين علی. خلاصة الاشعار وزبدة الافکار. نسخه بخشی از اين تذکرة در 614 صفحه در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است.
در اين کتاب، از شاعران قم نيز ياد شده است.
215. مدرسی طباطبايی. حسين. «فلوسهای ضرب قم». هنر و مردم (مجلّه). ش 117،ص46-48 ؛و «آشنايی با استادی بزرگ در هنر گچ بری ايران ،علی بن محمد بن ابوشجاع بنا» ش 132،ص36-47 .
216-سنگ نبشته های تاريخ قم ،وحيد (مجله) سال پنجم ،پياپی،18، ص931-936؛و «کتيبه های دوره صفوی در قم». سال چهارم، پياپی 47 و 48، ص 1017 - 1023 و 1107؛ و «گچبری های قرن هفتم تا نهم در قم»، سال پنجم، پياپی 55 ،56،57، ص 683، 684، 697 - 700، 839 - 841؛ و سال هشتم و نهم و دهم،پياپی 86، 87، 88 - 90، 94، 95، 99، 100 و 101.
217. «کتابه های کاشی های مرقد مطهر حضرت معصومه (س). کيهان هنری - فرهنگی. سال سوم، تير 65،ص 10.
218. ستوده، منوچهر. «کتيبه های آستانه مقدسه قم». معارف اسلامی (نشريه سازمان اوقاف). ش 2،دروه جديد، بهار 1353.
219. «سيری در معماری اسلامی ايران» (درباره تبعه امامزاده جعفر در قم). مسکن و انقلاب. سال دوم، ش17، 21 ارديبهشت 1363 و «وقف نامه دو قنات قم» همان. سال پنجم، ش6، ص 575 - 577 و «قباله خريد مزرعه کفشگران شراه قم». همان. سال يازدهم، ش 10، ص 991 - 996.
220. سيد کباری، سيد عليرضا. موزه در اسلام. قم، امور فرهنگی آستانه مقدسه حضرت معصومه 7،1375. 122 ص، وزيری.
221. ستوده، منوچهر. کتابه های حرم مطهر حضرت معصومه (س) و حظيرههای اطراف آن. قم کتابخانه حضرت آيت الله مرعشی نجفی، 1375. 188 ص.
222. موحد ابطحی، سيد حجت. آشنايی با حوزههای علميه شيعه در طول تاريخ. اصفهان، حوزه علميه مدرسه ذوالفقار، 1365. ص 1375 و 188 ص.
223. پيام حوزه (نشريه شورای عالی حوزه علميه). پيش شماره پاييز 1372 و بعضی شماره های ديگر.
224. تاملی در نظام آموزشی حوزه. مرکز مطالعات و تحقيقات اسلامی (پژوهشگاه). 1375. 304 ص، وزيری.
225. جمعی از نويسندگان. حوزه کاستی ها و بايسته ها. قم، دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم، 1371.520 ص، وزيری.
226. «تاريخ الحوزات الشيعة» الذکر (مجله طلاب لبنانی حوزه علميه قم) ش 7 و 8، جمادی الثانی 1414.
227. «تقويت حوزه علميه قم وظيفه هر فرد مسلمانی است». مکتب اسلام (مجله). سال سوم، ش 12 وسال چهارم، ش 8 و سال پنجم، ش 12. و «تاسيس دانشگاه بزرگ اسلامی در شهرستان مذهبی قم». ش 3(پياپی 37)، ص 42.
228. «آشنايی با کتابخانه آيت الله العظمی مرعشی نجفی». آينه پژوهش (مجلّه). سال اول، ش1، خرداد -تير، 1369. و ش 2، مرداد - شهريور، 1369.
229. «اولين نمايشگاه کتب نفيس خطی اسلامی در قم». تاريخ و فرهنگ معاصر (مجله). سال دوم، ش 5، پاييز 1371.
230. مرعشی، سيد محمود. رفيعی علام رودشتی، علی (زير نظر). درآمدی بر دائرة المعارف کتابخانه های جهان. قم، کتابخانه عمومی آيت الله مرعشی نجفی، 1376. 144 ص، ص 71 به بعد.
231. راهنمای مراکز فرهنگی شهرستان قم.
232. خان محمدی، علی اکبر. گنج و گنجينه. زير نظر سيد محمود مرعشی. قم، کتابخانه عمومی آيت الله مرعشی نجفی، 1360. 363 ص.
اين کتاب در سه فصل به شرح زير تنظيم شده است:
الف) تاريخچه و کيفيت عمومی کتابخانه؛
ب) خصوصيات فنی کتابداری کتابخانه؛
ج) بررسی و معرفی مجموعه های نفيس خطی کتابخانه و ملحقات و نوادر آن. در پايان، منتخبی ازعکس های کتب خطی آورده شده است.
233. قمی، عميد. «کتابخانه های عمومی شهر قم». وحيد (مجله). دوره 13، ش 8،1354، ص 328 - 826، و مدرسی طباطبايی، سيد حسين. «کتابخانه مدرسه رضويه قم (فهرست نسخ خطی)». همان. سال پنجم، پياپی 52 - 53، ص 378 -381و 463 - 470.
234. تسبيحی، غلام حسين. نگرشی جامع بر جهان کتاب شناسی های ايران. تبريز، انتشارات نيما، 1365. ص241 - 244 و 96.
235. «کتابخانه های عمومی قم». مکتب اسلام (مجله). سال هفتم، ش 3، ص 41.
236. استادی، رضا. فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه فيضيه قم. قم، چاپخانه مهر، 1396 ق.
237. دانش پژوه، محمد تقی. فهرست نسخ خطی کتابخانه آستانه مقدسه قم. قم، نشريه آستانه مقدسه قم،شماره 2، 434 ص.
238. نقيبی، سيد حسن. فهرست نسخه های خطی کتابخانه آستان مقدس حضرت معصومه (س)، قم،انتشارات زائر، 1375. ج 1، 422 ص، وزيری.
239. صدرايی خويی، علی. فهرست نسخه های خطی کتابخانه آستان مقدس حضرت معصومه (س). قم،انتشارات زائر، 1375. ج 2، 425 ص.
240. حسينی، سيد احمد. فهرست نسخه های خطی کتابخانه آیة الله العظمی گلپايگانی قم، چاپخانه خيام،1357.
241. استادی. رضا. فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه حجّتيه. قم، چاپخانه مهر استوار، 1354.
242 .حجّتی، سيد محمد باقر. فهرست موضوعی نسخه های خطی عربی کتابخانه های جمهوری اسلامی ايران. تهران، سروش، 1370.
243. النور (مجله). لندن، السنة الثلاثة، العدد الرابع و الثلاثون، رمضان المبارک 1414. ص 3، 4، 8، 12 و...
244. «کتابخانه آيت الله العظمی مرعشی نجفی». هنر و مردم (مجله). دوره جديد، ش 73، آبان 1347.
245. سلطان زاده، حسين. تاريخ مدارس ايران از عهد باستان تا تأسيس دارالفنون. چاپ اول: تهران،شرکت چاپ آذر (مرکز پخش: انتشارات آگاه)، 1364.
246. سليمان، زهير. «المدرسة الفيضیّه». التوحيد. سال دوم، ش 11، ذی العقده، ذی الحجة 1404 ه¨.
247. مدرسی طباطبايی، حسين. «مساجد قديم قم». استوار (روزنامه). شماره 2088 - 2092.
248. صالحی، مژده. تحفة الاخوان، بی م، چاپخانه زهره، 1350. ص 307 و 308.
249. واصف، محمد. توجه امام زمان (عج) به مسجد جمکران. قم، دار النشر، 1364. 56 ص، رقعی.
250. مسترحمی اصفهانی، سيد هدایة الله. توشه مسجد جمکران. بی م، بی نا، 1400 ه¨. 16 ص، جيبی.
251. واصف، محمد (فرزند ابوالقاسم) رساله ای مختصر پيرامون مسجد جمکران و وحدت اسلامی. بی م،بی نا، بی تا، 16 ص، جيبی.
252. تاريخچه و آداب مسجد مقدس جمکران قم و زيارتنامه امام زمان (عج). قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، 1368 ق، جيبی.
253. سلطان العلماء رازی، شيخ مهدی. اعمال مسجد جمکران. تهران، بی نا، 1339 ق.
254. حائری. سيمای مسجد جمکران. قم، دار النشر، بی تا، 56 ص، جيبی.
255. مقدسی، محمد. تاريخچه بنای مسجد مقدس جمکران. قم، بی نا، 1414 ق. 32 ص، جيبی.
256. گروه نويسندگان واحد تحقيقات مسجد مقدس جمکران. تاريخ مسجد مقدس جمکران. به زبان انگليسی. اردو. عربی. انتشارات مسجد مقدس جمکران. رقعی.
257. صداقت، سيد علی اکبر. تاريخ مسجد جمکران. قم، ناشر مؤلف، 1404. 28 ص، جيبی.
258. «با وضعيت جغرافيايی و اقليمی شهرستان قم آشنا شويم». مجله دامدار. سال دوم، شماره 26 - 27آبان 1372، ص 56 - 60 و «مصاحبه با فرماندار وقت قم»، ص 61 - 67؛ و «مصاحبه با رئيس سازمان جهادسازندگی منطقه قم»، ص 48 - 73.
259. بخش تحقيقات مسجد جمکران. مسجد مقدس جمکران. قم، انتشارات مسجد جمکران، 1416 ه¨. 80ص، رقعی.
260. شريعت پناه. محمد باقر. مسجد صاحب الزمان در قريه جمکران. 2 ج، مخطوط.
261. مباحثی چند درباره مسجد حضرت ولی عصر (عج) يا مسجد جمکران. قم. شيراز، بی نا، ر1347. 21ص، حبيبی .
262. جرقوی های. مسجد جمکران حجة بن الحسن العسکری (عج). قم، دارالنشر، بی تا. 16 ص، جيبی.
263. سرافرازی شيرازی، عبدالرحيم. مباحثی چند درباره مسجد حضرت ولی عصر (عج) يا مسجد جمکران قم. شيراز، مؤلف، 1388 ق. 96 ص، جيبی.
264. جزايری، امير. معجزه مسجد جمکران. قم، دار الکتاب، بيتا. 32 ص، وزيری.
265. مير عظيمی. سيد جعفر. مسجد مقدس جمکران تجليگاه صاحب الزمان. چاپ دوم: قم، انتشارات رسالت، 1374. 240 ص، وزيری.
266. ملبويی، محمد باقر. الوقايع و الحوادث (رمضان المبارک). تهران، کتاب فروشی سراجی، بی تا. ص226 و 327.
267. همايونی، صادق. «تعزيه حضرت معصومه (س). کاوه (مجله - چاپ مونيخ آلمان). ش 41 و 42، مرداد 1351.
268. عباسی، مهدی. تاريخ ورزش باستانی و کشتی پهلوانی ايران. بی م، بی نا، 1365.
| 
